Dünya Böbrek Günü ve Böbrek Sağlığı-Uz.Dr.Oktay ÖZKAN.pptx
11
MART DÜNYA BÖBREK GÜNÜ ve BÖBREK SAĞLIĞI
•
Böbrekler kanımızda metabolizma sonucunda
oluşmuş zararlı maddeleri idrarla atarken, yararlı maddelerin atılmasına izin
vermezler.
•
Ayrıca böbrekler, gerek suyun,
gerekse de sodyum ve potasyum gibi farklı yapıdaki tuzların fazlasını idrarla
vücuttan atarlar.
•
Böylece tüm organların sağlıklı bir
şekilde çalışması için uygun ortamı sağlarken kan basıncımızı (tansiyonumuzu)
da dengede tutarlar.
• Dünya
genelinde her 10 kişiden birisi
• Yaklaşık
850 milyon böbrek hastası
• Türkiye’de
her 6-7 erişkinden birinde çeşitli evrelerde kronik böbrek hastalığı
• Yaklaşık
9 milyon
• Kronik
Böbrek Hastalığı dünyada ve ülkemizde salgın halini almış önemli bir halk
sağlığı sorunu
• Böbrek
nedeniyle her yıl 2.500.000 insan hayatını kaybediyor.
• Son
25 yılda böbrek hastalığı sıklığı %30 artmıştır
• Dünyadaki
tüm ölümlerin %4,5’i kronik böbrek hastalığı sebebiyle
• Kalp
damar hastalıkları, kanser, KOAH gibi birçok hastalıkta ölüm oranlarında azalma
olmasına karşın, kronik böbrek hastalığında giderek artmaktadır.
• 1990
yılında ölüm nedeni olarak 17.sırada iken
• Günümüzde
12.sıraya yükseldi
• VE
2040 yılında 5.sıraya yükselmesi bekleniyor
• Hastalar
genellikle hastalıklarının farkında değildirler
• Hastalık
farkındalığı yüzde 10’un altında
• Bu
durum erken tanı ve tedaviye imkan vermemektedir.
• Düşük
farkındalık nedeniyle hastalık son dönem böbrek yetmezliği (SDBY) evresine
ilerlemekte, kötü yaşam kalitesi ile hastanın sağlığını tehdit etmekte,
engellilik ve ölüm oranlarının artmasına neden olmaktadır.
• Böbrek
hastalığı erken saptanırsa sıklıkla önlenebilir veya en azından ilerlemesi
geciktirilebilir.
• Erken
saptamak önemli bunun için böbreklerimizi kontrol etmemiz gerekiyor
• Rakamlar
bu kadar ürkütücü iken böbrekleri bozulmadan korumak basit bazı önlemlerle ve hasta-hekim
işbirliğiyle mümkün
• Sağlıklı
beslen
• Tuzu
azalt
• Sigara
içme
• Yeterli
su iç
• Gereksiz
ilaç kullanma (özellikle ağrı kesici, antibiyotik vb.)
• Hareketli
ol, egzersiz yap, ideal kilonu koru
• Kan
basıncınızı ve kan şekerinizi düzenli olarak ölçtür
• Risk
grubunda isen düzenli böbrek taramalarını yaptır
• Çok
su içmek böbreklerinizi korumaz ancak az su tüketmek böbrek hastalığına neden
olabilir.
• Bu
yüzden ihtiyacımız olduğu kadar suyu, susamayı beklemeden, günlük olarak
düzenli tüketmeliyiz. Kış ayları için günde 1.5-2 lt yeterli iken yaz aylarında
2-2.5 lt’ye çıkarmalıyız.
• İdeal
olarak vücudun sıvı ihtiyacının yarısından fazlasını doğrudan sudan temin
etmeliyiz geri kalan sıvı ihtiyacımızı su dışındaki içeceklerden ve
yiyeceklerden de sağlayabiliriz.
• Özellikle
yaşlı insanların susama hissi azaldığından su ihtiyaçlarını karşılayamazlar ve
böbrek hastalıkları ortaya çıkar. Günlük ihtiyaçları olan suya ulaşmaları
ailenin diğer fertleri tarafından sağlanmalı
• Örneğin bardak boyutlarını büyütülerek, günlük
ihtiyacı olan suyu masa üstündeki cam sürahiye koyarak ve su içmeleri konusunda
dönem dönem uyararak bunu başarabilirler.
• Zannedilenin
aksine polikistik böbrek hastalığı, tubulointertisyel böbrek hastalıkları ve
böbrek taşı dışında çok su içmenin böbreklere herhangi bir faydası olduğuna
dair yeterince tıbbi kanıt yoktur.
• Böbrekler
vücudun tuz dengesini ayarlarlar.
• Sağlıklı
böbrekler başlangıçta fazla tuzla baş edebilirler ancak zamanla fazla tüketilen
tuz böbrek sağlığını bozar.
• Fazla
tuz tüketimi hipertansiyon, damar hastalıkları ve böbrek taşına sebep olur.
• Günlük
tuz alımı 18 gram/gün’ler seviyesinden 14 gram/gün seviyesine gerilemesine
rağmen halen hedeflenen değerden çok uzaktır
• Hedef
5-6 gram/gün tuz tüketimi
• Tuzun
çoğunluğu yemek hazırlanırken konmakta, masadaki tuzlukla alınan tuz günlük tuz
alımımızın çok az bir kısmını içermektedir. Öncelikle tuzun fazla olduğu
besinler bilinip bunların kullanımından uzak durmalıyız. Örneğin ketçap, salça,
turşu, sucuk, cips, yemek sosları, et suyu, hazır çorba, kraker...
• Hepimiz
çay içmeye 3-5 şekerle başlamadık mı? Artık tek şekerli çay bile bir çoğumuza
şekerli gelmeye başladı. Benzer şekilde tuz kullanımını da zamanla azaltarak
damak zevkiniz buna uyum sağlayacaktır.
• Baharatlar
kullanarak tuza olan özleminiz azalabilir.
• Masalardaki
tuzlukları kaldırmak bir çözüm olabilir.
• Yapay
tuzlarda çoğunlukla sodyum tuzu yerine potasyum tuzu vardır, özellikle
hipertansiyon ve böbrek yetmezliği hastaları bu yapay tuzları kullanmadan önce
hekimlerini bilgilendirmeliler.
• Sigara
bir çok hastalığa yol açtığı gibi böbrek damarlarını etkileyerek böbrek
hastalıklarını da kolaylaştırmakta ve artırmaktadır.
• Sigara
içilmesi, idrarla albümin atılımını artırır, kan basıncını yükseltir ve böbrek
fonksiyonlarının bozulmasına yol açar.
• Sigara
içenler mesane ve böbrek kanseri riskiyle karşı karşıyadırlar.
• Sigaranın
mutlaka bırakılması gerekir.
• Fazla
ve uzun süreli protein alımı ve bunların parçalanması sonrasında açığa çıkan
azot içeren toksik maddeler böbrek hastalığına sebep olabilmekte.
• Proteinden
zengin-karbohidrattan fakir diyetler konusunda halkımız daha dikkatli olmalı.
Yüksek oranda protein tüketilmesi idrarda daha fazla kalsiyumun atılmasına
dolayısıyla böbrek taşı oluşumuna da neden olabiliyor.
• Kalbi
korumaya yönelik yapılan düzenli spor ve egzersizler, sağlıklı ve düzgün yaşama
önerileri, kan şekeri ve kolesterolünün kontrolü gibi öneriler böbrek sağlığı
açısından da önemli ve gereklidir.
• Dengeli
beslenerek ideal kilomuzu korumalıyız. Mümkünse spor yaparak ideal kilomuzu
korursak obezitenin sebep olduğu böbrek hastalıklarından korunabiliriz.
• Obezite
yalnızca böbrek yetmezliği yapmaz aynı zamanda böbrek kanserleriyle ve de
böbrek taşı oluşumunda da karşımıza çıkıyor.
• Vücut
kitle indeksimizi hesaplayarak (kg/m2) 25’in üzerindeyse dengeli beslenip spor
yaparak böbrek hastalığı riskimizi azaltabiliriz.
• Ülkemizde
ve dünyada son dönem böbrek yetmezliğinin en sık sebepleri diyabet ve hipertansiyondur,
maalesef her iki hastalığında görülme sıklığı gün geçtikçe artmakta.
• “Suyu
çok içiyorum” ”İdrarımda azalma yok” diye düşünerek basit idrar ve kan
testleriyle tanı konabilecek olan böbrek hastalarının düzenli kontrollerini
yaptırmamaları çoğu zaman böbrek hastalıklarının geç dönemde tanınmasına yol
açıyor.
• En
önemli ve en sık böbrek hastalığı sebebi
• Tüm
dünyada 1995’te 135.000.000 olan diyabetik hasta sayısı
• Şu
an 465.000.000 (%9.3)
• 2045’te
700.000.000’a yükselecek
• Ülkemizde
ise 1995 %5.2
• 1998
%7.2
• 2008
%12.7
• 2010
%13.7
• Diyabetik
bireylerde kronik böbrek hastalığı riski en az 2 kat artmıştır
• Hastaların
%40´ında böbrek hastalığı gelişmektedir
• CREDİT
çalışmasında, ülkemizde diyabetiklerin %32,4’ünde kronik böbrek hastalığı
saptanmıştır.
• Diyabet
regülasyonu, ideal kilonun korunması, hareket, sigaradan uzak durmak, sağlıklı beslenmek,
kolesterol regülasyonu, tansiyon regülasyonu
• Tip
1 DM’ler tanının beşinci yılından itibaren, tip 2 diyabetik hastalar ise tanı
anında idrar albuminüri ve böbrek fonksiyon testlerini kontrol ettirmeli,
tansiyon ölçümlerini yaptırmalılar
• Sonuçları
normal bile olsa yılda bir defa kontrollerine devam edilmeli
• Böbrek
yetmezliği olan hastaların neredeyse tamamında hipertansiyon gelişir.
• Hipertansiyon
da afferent arteriyol duvarında hiyalinizasyon ve skleroza sebep olarak böbrek
yetmezliği ile sonuçlanabilir.
• Yani
böbrek yetmezliği hipertansiyona, hipertansiyon da böbrek yetmezliğine sebep
olur.
• Ülkemizde
sekonder hipertansiyonun en sık sebebi kronik böbrek hastalığı iken
hipertansiyon, son dönem böbrek yetmezliğinin en sık sebepleri arasındadır.
• Dünyada
1,2 milyar hipertansif hasta
• Ülkemizde
erişkinlerde hipertansiyon sıklığı %30-33
• Ülkemizde
hipertansiyonun farkındalığı %55
• İlaç
kullanım oranı %47,5
• Kan
basıncı kontrol oranı tedavi alanlarda bile %54
• Hipertansiyona
bağlı kalp-damar hastalıkları nedeniyle her yıl 10 milyon kişi hayatını
kaybetmektedir.
Op.Dr.Oktay ÖZKAN
SBÜ Haseki Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Nefroloji Kliniği