MULTİPLE SKLEROZ (MS)
Multiple Skleroz (MS)merkezi sinir sistemini etkileyen otoimmün kronik ilerleyici bir
hastalıktır. Hastalıkta sinir liflerinin çevresindeki koruyucu miyelin
tabakası hasarlanır. Bu durumun
bağışıklık sistemi saldırısı sonucu ortaya çıktığı düşünülmektedir. Beyin ve omurilikte etkilenen bölgeye ve etkilenme
derecesine göre fonksiyon kayıpları ortaya çıkar. Multiple Skleroz'un oluşumunda
çevresel etkenler (iklim, yaşanan bölge, D vitamini, beslenme biçimi vb.),
geçirilmiş viral enfeksiyonlar ve genetik yatkınlık rol oynamaktadır. MS 20-40 yaş arası kişileri daha fazla
olmak üzere genç yetişkinleri etkilemektedir.
Kadınlarda erkeklere kıyasla 3 kat daha fazla görülmektedir. Hastaların
%85’i ataklar ve düzelmelerle seyreder, bunların bir kısmı 10-15 yıl sonra
ilerleyici forma geçerler. Hastaların %10 kadarı da başlangıçtan itibaren
ilerleyici seyreder.
Multiple Sklerozun seyrinde aniden ortaya çıkan ve en
az 24 saat süren nörolojik belirti ve bulgulara “atak” denir. Genellikle 2
hafta-3 ay süresinde tama yakın düzelir. Önceden MS atağıgeçirmiş bir kişide vücut ısısını arttıran
nedenler (sıcak su ile duş alması, sıcak hava, egzersiz ya da ateşli bir
hastalık geçirmesi vb) sonucunda atak belirtileri yeniden ortaya çıkabilir. Bu
duruma “yalancı atak” denir.
Teşhis için omurilik, beyin ve optik sinirleri kapsayan
merkezi sinir sisteminin en az iki farklı bölgesinde iki farklı zamanda oluşan
hasarın kanıtı bulunmalıdır. Bunun için ayrıntılı öykü, fizik ve nörolojik
muayene, beyin ve omurilik MR taraması, beyin omurilik sıvısı incelemesi,
çeşitli kan tetkikleri ve elektrofizyolojik testlerden elde edilen sonuçların
bir arada değerlendirilmesi gerekir. İlave tetkikler de yapılarak karışabilecek
benzer hastalıklardan ayırt edilmesi mümkün olmaktadır.
MS'in en yaygın belirtileri genellikle kolların,
bacakların veya yüzün bir tarafını etkileyen uyuşma ve karıncalanma, yorgunluk,
dengesizlik, güç kaybı olmaktadır. Ayrıca çift görme, bulanık görme, kısmi görme
kaybı, baş dönmesi, vücutta elektriklenme, konuşma bozuklukları, mesane ve
bağırsak sorunları, unutkanlık, depresyon başta olmak üzere psikiyatrik
bozukluklar görülmektedir. Belirtiler erken evrelerde tama yakın düzelirken tedavide
geç kalındığında ilerleyen yıllarda belirtiler kalıcı olarak yerleşebilmektedir.
Bu nedenle MS belirtilerini iyi
tanımak ve erken dönemde hekime başvurmak çok önemlidir.
Multiple
Skleroz yaşam boyu süren bir durumdur. MS’in temel olarak atak tedavisi,
atak önleyici tedaviler ve belirtilere yönelik (semptomatik) tedaviler olmak
üzere 3 tip tedavisi bulunmaktadır. Halen MS hastalığını
tümüyle durduracak kesin bir tedavi yoktur, ancak hastalığın ilerlemesini
yavaşlatmak, atak sıklığını ve şiddetini azaltmak amacıyla kullanılan pek çok
tedavi seçeneği mevcuttur. Tedaviye hasta özelinde MS’in tipi, atakların
sıklığı, şiddeti, ataklar arası süre, gebelik planı gibi pek çok parametre
birlikte değerlendirilerek karar verilmektedir. Erken dönemde ataklar kontrol
altına alınabildiğinde gelişebilecek olası hasarlar azaltılabilmektedir.
Atak önleyici tedavilerin
yanında hastanın yaşamını zorlaştıran kas sertliği, ağrılar, yorgunluk, idrar
kaçırma, cinsel fonksiyon bozukluğu gibi semptomlarına göre ek tedaviler
kullanılmaktadır. İlaç tedavisinin yanında uygulanan fizyoterapi programları, yoga,
pilates gibi gevşeme teknikleri ve egzersizler ile zayıf kaslar güçlenmekte,
rahatsız edici kas sertlikleri azalmakta, mesane ve bağırsak problemlerinin
çözümüne katkı sağlanmaktadır. Beraberinde ailenin moral desteği ve hastanın
yaşam tarzında yapacağı değişiklikler hayat kalitesini artırmada önemlidir.
Doç.Dr.Fatma Belgin Petek BALCI
Haseki
EAH Nöroloji Kliniği