MULTİPLE SKLEROZ (MS)
Multiple Skleroz (MS) merkezi sinir sistemini etkileyen otoimmün kronik ilerleyici bir hastalıktır. Hastalıkta sinir liflerinin çevresindeki koruyucu miyelin tabakası hasarlanır. Bu durumun bağışıklık sistemi saldırısı sonucu ortaya çıktığı düşünülmektedir. Beyin ve omurilikte etkilenen bölgeye ve etkilenme derecesine göre fonksiyon kayıpları ortaya çıkar. Multiple Skleroz'un oluşumunda çevresel etkenler (iklim, yaşanan bölge, D vitamini, beslenme biçimi vb.), geçirilmiş viral enfeksiyonlar ve genetik yatkınlık rol oynamaktadır. MS 20-40 yaş arası kişileri daha fazla olmak üzere genç yetişkinleri etkilemektedir. Kadınlarda erkeklere kıyasla 3 kat daha fazla görülmektedir. Hastaların %85’i ataklar ve düzelmelerle seyreder, bunların bir kısmı 10-15 yıl sonra ilerleyici forma geçerler. Hastaların %10 kadarı da başlangıçtan itibaren ilerleyici seyreder.
Multiple Sklerozun seyrinde aniden ortaya çıkan ve en az 24 saat süren nörolojik belirti ve bulgulara “atak” denir. Genellikle 2 hafta-3 ay süresinde tama yakın düzelir. Önceden MS atağıgeçirmiş bir kişide vücut ısısını arttıran nedenler (sıcak su ile duş alması, sıcak hava, egzersiz ya da ateşli bir hastalık geçirmesi vb) sonucunda atak belirtileri yeniden ortaya çıkabilir. Bu duruma “yalancı atak” denir.
Teşhis için omurilik, beyin ve optik sinirleri kapsayan merkezi sinir sisteminin en az iki farklı bölgesinde iki farklı zamanda oluşan hasarın kanıtı bulunmalıdır. Bunun için ayrıntılı öykü, fizik ve nörolojik muayene, beyin ve omurilik MR taraması, beyin omurilik sıvısı incelemesi, çeşitli kan tetkikleri ve elektrofizyolojik testlerden elde edilen sonuçların bir arada değerlendirilmesi gerekir. İlave tetkikler de yapılarak karışabilecek benzer hastalıklardan ayırt edilmesi mümkün olmaktadır.
MS'in en yaygın belirtileri genellikle kolların, bacakların veya yüzün bir tarafını etkileyen uyuşma ve karıncalanma, yorgunluk, dengesizlik, güç kaybı olmaktadır. Ayrıca çift görme, bulanık görme, kısmi görme kaybı, baş dönmesi, vücutta elektriklenme, konuşma bozuklukları, mesane ve bağırsak sorunları, unutkanlık, depresyon başta olmak üzere psikiyatrik bozukluklar görülmektedir. Belirtiler erken evrelerde tama yakın düzelirken tedavide geç kalındığında ilerleyen yıllarda belirtiler kalıcı olarak yerleşebilmektedir. Bu nedenle MS belirtilerini iyi tanımak ve erken dönemde hekime başvurmak çok önemlidir.
Multiple Skleroz yaşam boyu süren bir durumdur. MS’in temel olarak atak tedavisi, atak önleyici tedaviler ve belirtilere yönelik (semptomatik) tedaviler olmak üzere 3 tip tedavisi bulunmaktadır. Halen MS hastalığını tümüyle durduracak kesin bir tedavi yoktur, ancak hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak, atak sıklığını ve şiddetini azaltmak amacıyla kullanılan pek çok tedavi seçeneği mevcuttur. Tedaviye hasta özelinde MS’in tipi, atakların sıklığı, şiddeti, ataklar arası süre, gebelik planı gibi pek çok parametre birlikte değerlendirilerek karar verilmektedir. Erken dönemde ataklar kontrol altına alınabildiğinde gelişebilecek olası hasarlar azaltılabilmektedir.
Atak önleyici tedavilerin yanında hastanın yaşamını zorlaştıran kas sertliği, ağrılar, yorgunluk, idrar kaçırma, cinsel fonksiyon bozukluğu gibi semptomlarına göre ek tedaviler kullanılmaktadır. İlaç tedavisinin yanında uygulanan fizyoterapi programları, yoga, pilates gibi gevşeme teknikleri ve egzersizler ile zayıf kaslar güçlenmekte, rahatsız edici kas sertlikleri azalmakta, mesane ve bağırsak problemlerinin çözümüne katkı sağlanmaktadır. Beraberinde ailenin moral desteği ve hastanın yaşam tarzında yapacağı değişiklikler hayat kalitesini artırmada önemlidir.
Doç.Dr.Fatma Belgin Petek BALCI
SBÜ Haseki Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Nöroloji Kliniği
